Το ειδυλλιακό Οροπέδιο Λασιθίου, η γενέτειρα του θεού Δία, βρίσκεται περίπου 25χλμ νότια από τα Μάλια και 70χλμ νοτιοανατολικά της πόλης του Ηρακλείου. Βρίσκεται σε μια ήρεμη και πολύ εύφορη περιοχή που περιτριγυρίζεται από τα άγρια ψηλά βουνά της Δίκτης και αρκετά μικρότερα οροπέδια. Το υψόμετρο του κάμπου κυμαίνεται από 800μ έως 850μ, γεγονός που το κάνει από τις λίγες νησιωτικές κατοικημένες περιοχές της Μεσογείου σε τόσο ψηλό υψόμετρο. 

Κάθε χειμώνα το οροπέδιο καλύπτεται από χιόνι και τότε χιλιάδες Κρητικοί βρίσκουν την ευκαιρία να εκδράμουν για να θαυμάσουν το λευκό τοπίο. 

Τα 18 γραφικά χωριά του οροπεδίου είναι κτισμένα στους πρόποδες των τριγύρω βουνών, αφήνοντας τον κάμπο ελεύθερο για καλλιέργεια. Όλα συνδέονται μεταξύ τους με έναν περιφερειακό κυκλικό δρόμο μήκους 23χλμ. Μάλιστα η πανέμορφη αυτή κυκλική διαδρομή είναι ιδανική για ποδηλασία Ή mini road trip , καθώς ο δρόμος δεν έχει μεγάλες ανηφόρες και κατά μήκος του μπορείτε να επισκεφτείτε όλα τα βασικά αξιοθέατα του οροπεδίου. 

Η διαδρομή του αγώνα και τα highlights (και να ανοίγει σεντόνι αφού το επιλέξει ο χρήστης, από κάτω με τις πληροφορίες σε κάθε ένα)

ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΡΟΝΙΟ 

Το Σπήλαιο Τράπεζας, γνωστό κι ως Κρόνιο Σπήλαιο, βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Μαρμακέτο και Τζερμιάδο του Οροπέδιο Λασιθίου, σε υψόμετρο περίπου 860μ. Βρίσκεται πολύ κοντά στον περιφερειακό δρόμο που ενώνει το Μαρμακέτο με το Γυμνάσιο του Τζερμιάδο, ενώ υπάρχει πινακίδα που οδηγεί στο σπήλαιο κι από τα δύο χωριά. Ένα ανηφορικό καλντερίμι με σκαλάκια, πνιγμένο στους πρίνους, οδηγεί στο σπήλαιο μετά από 5’ ανάβασης. Η είσοδος του σπηλαίου είναι δυσδιάκριτη και η θέα του Οροπεδίου από την είσοδο του είναι μαγευτική.

Το Κρόνιο αποτελείται από δύο αίθουσες με ανάπτυξη σε κόγχες. Η είσοδος είναι στενή και ένας διάδρομος με πρασινωπές πλευρές από την υγρασία, οδηγεί σε μια μικρή αίθουσα. Σε αυτήν τη αίθουσα υπάρχουν σπασμένοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες, κατεστραμμένοι από ανθρώπινη παρέμβαση. Ένας μεγάλος σταλαγμίτης στη μέση της σπηλιάς αφήνει δυο περάσματα στα πλαϊνά του. Επίσης, μικρές κόγχες με κολονάκια ξεπροβάλλουν στα πλάγια του σπηλαίου. Δεξιά στο πρώτο πλάτωμα μια κοιλότητα οδηγεί σε μια νέα αίθουσα με χαμηλή οροφή. Στη μια πλευρά της ο σταλαγμίτης στη φυσική του μορφή ή διαμορφωμένος κατάλληλα θυμίζει μια αναπαυτική πολυθρόνα.

Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από την Νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί αρχικά ως τόπος κατοικίας. Όταν αργότερα κατοικήθηκε ο λόφος Κάστελος στην ανατολική άκρη του Τζερμιάδου, το Κρόνιο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος ταφής και λατρείας. Οι ανασκαφές στο σπήλαιο έχουν φέρει στο φως σπουδαία ευρήματα όλων των εποχών, από την Νεολιθική ως και τη Βυζαντινή. Στο σπήλαιο βρέθηκαν φύλλα χρυσού, ένα ειδώλιο από φαγεντιανή και ένα από ελεφαντόδοντο. Ανάμεσα στα ειδώλια, υπάρχουν και κάποιοι αιγυπτιακοί σκαραβαίοι της 11ης Δυναστείας, τα οποία αποδεικνύουν την πανάρχαια σχέση μεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου.

Το Δικταίο Άντρο και το Κρόνιο, τα δύο πιο ιστορικά σπήλαια του Οροπεδίου Λασιθίου, έχουν συνδεθεί με το μύθο της γέννησης του Δία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κρόνος (από τον οποίο έχει ονομαστεί το σπήλαιο) έτρωγε τα παιδιά του για να μην επαληθευτεί η προφητεία ότι θα χάσει την κυριαρχία του κόσμου από απόγονο του. Όταν γέννησε η Ρέα φυγάδευσε το μωρό Δία στο απέναντι Δικταίον Άντρον (Σπήλαιο Ψυχρού), για να μην φαγωθεί από τον Κρόνο.

Μυλοτόπι στο Ζάρωμα

Σε δύσβατο σημείο του όρους Σελένα, πάνω από τους Ποτάμους Μεραμπέλου, υπάρχει το άγνωστο μυλοτόπι στο Ζάρωμα που αποτελούνταν από 10 μύλους και λειτουργούσε ως το Μάιο 1867. Σε αυτούς τους μύλους είχαν συγκεντρωθεί οι τραυματίες των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης, κατά τη δεκαήμερη μάχη του Λασιθίου.

Οι Οθωμανοί όμως κατάφεραν να φτάσουν εδώ και αφού έβαλαν φωτιά στους ανεμόμυλους, πάνω στις φλόγες έκαψαν τους τραυματίες. Μετά τις μάχες, το μυλοτόπι μεταφέρθηκε στις θέσεις Κατακαλού και Ασφεντάμι, και στη συνέχεια στη σημερινή θέση των πολλών ανεμόμυλων στο Σελί Αμπέλου. Σήμερα το στοιχειωμένο αυτό μέρος έχει αφεθεί στη μοίρα του και ελάχιστοι γνωρίζουν την ιστορία του.

Οροπέδιο Νήσιμος

Το μικρό Οροπέδιο του Νήσιμου ή Ονήσιμου βρίσκεται 55χλμ νοτιοανατολικά του Ηρακλείου, στην περιφέρεια του χωριού Τζερμιάδο του Οροπεδίου Λασιθίου και σε υψόμετρο 890μ. Το όνομα του το οφείλει στον Ονήσιμο, μαθητή του Αποστόλου Παύλου. Η πρόσβαση είναι αρκετά εύκολη, καθώς υπάρχει βατός ανηφορικός δρόμος μήκους 2.5χλμ από το Τζερμιάδο που οδηγεί μέσα στο Νήσιμο. Ο Νήσιμος δεν κατοικείται και το μόνο που θα συναντήσετε είναι κατσίκες κτηνοτρόφων από το Οροπεδιο Λασιθίου. Έχει πάρα πολύ γόνιμο έδαφος στο οποίο καλλιεργούνται σιτηρά και δημιουργεί εντυπωσιακή αντίθεση με τις εντελώς πετρώδεις και γυμνές γύρω πλαγιές.

Μέσα από το Νήσιμο διέρχεται ο δρόμος που οδηγεί στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, το οποίο στέκεται πάνω από το χωριό του Τζερμιάδο. Ένας άλλος δρόμος οδηγεί δυτικά, στο εκκλησάκι της Αγίας Αριάδνης που έκτισε η οικογένεια Σπανάκη από το Τζερμιάδο και αποτελεί το μοναδικό εκκλησάκι σε όλη την Ελλάδα αφιερωμένο σε αυτή την αγία (εορτάζει 18 Σεπτεμβρίου). Δίπλα από το εκκλησάκι ξεκινάει ένα ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στον υστερομινωϊκό οικισμό Καρφί. Το Καρφί είναι ένα απόκρημνο ύψωμα που έχει απέραντη θέα στις βόρειες ακτές της Κρήτης και φαίνεται ότι αποτέλεσε σημαντική πόλη, λόγω της στρατηγικής θέσης του. Επίσης, από το Νήσιμο ξεκινάει μονοπάτι που ανηφορίζει στην κορυφή της Σελένας (1558μ) μέσω της τοποθεσίας Ζάρωμα (η σελήνη στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα από το «σελήνη» στα Δωρικά => σελάνα => σελένα).  

Στην αρχή του μονοπατιού για το Καρφί συναντάμε την πηγή νερού του Αστοιβιδερού («αστοιβιδερος» είναι ο τόπος που έχει πολλές αστοιβίδες, τυπικός θάμνος των κρητικών φρυγανότοπων), από όπου έπαιρνε νερό όλο το οροπέδιο για πότισμα καλλιεργειών και ζώων. Το νερό του αστοιβιδερού θεωρείται από πολλούς σαν το πιο γευστικό όλης της περιφέρειας του Οροπεδίου Λασιθίου. Ο Ονήσιμος είναι διαφορετικός σε κάθε εποχή του χρόνου και αλλάζει εντελώς πρόσωπο. Το χειμώνα είναι σκεπασμένος με χιόνι, την άνοιξη γεμίζει με παπαρούνες και άλλα λουλούδια. Το ξερό καλοκαίρι παίρνει ένα γήινο καφέ χρώμα, ενώ το φθινόπωρο τα φύλλα από τα σφεντάμια που αλλάζουν χρώμα πριν πέσουν στη γη γεμίζουν με χρώματα τις γύρω πλαγιές.

Τζερμιάδο Λασιθίου

Το Τζερμιάδο ή Τζερμιάδων (επίσης Τζερμιάδον) είναι χωριό του νομού Λασιθίου στην Κρήτη, έδρα του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου. Σύμφωνα με τη απογραφή του 2011 έχει 637 κατοίκους. Διαθέτει Γυμνάσιο και Λύκειο, υποκαταστήματα τραπεζών και ταχυδρομείο, ενώ το δημοτικό σχολείο έπαυσε τη λειτουργία του το 2014 λόγω έλλειψης μαθητών ,και συγχωνεύτηκε με αυτό του Αγίου Γεωργίου. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια πατάτας και άλλων οπωροκηπευτικών. Βρίσκεται 49 χλμ. δυτικά του Αγ. Νικολάου και 55 χλμ ανατολικά του Ηρακλείου σε υψόμετρο 850 μ.

Ιστορικά Στοιχεία

Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τη κιόλας νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο της Τραπέζας, γνωστό και ως Κρόνιον, ανατολικά του χωριού, θεωρείται ότι κατοικείται από την υπονεολιθική-πρωτομινωική περίοδο. Στη θέση Κάστελος, ανατολικά του χωριού, έχουν βρεθεί ταφές και κατοικίες που χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή μέχρι τη μεσομινωική. Όστρακα νεολιθικής έως υστερομινωικής εποχής έχουν βρεθεί στο σπήλαιο στη συνοικία Αργουλιάς. Ταφές νεολιθικής εποχής έχουν βρεθεί και στο σπήλαιο στη θέση Σκαφίδια. Θεωρείται ότι με την κατοίκηση στον Κάστελο, το σπήλαιο της Τράπεζας μετατράπηκε σε χώρο ταφής και ως ιερό και σε αυτό έχω βρεθεί προσφορές και αναθήματα, όπως πρωτομινωικά ειδώλια από ελεφαντόδοντο. Πριν από το τέλος της μεσομινωικής εποχής, όμως, εγκαταλείφθηκε και τη θέση του ως ιερό πήρε το Δικταίον Άντρον, κοντά στο χωριό Ψυχρό. Στη θέση Πόντα Αγία Άννα έχουν υστερομινωικά όστρακα και στην επιφάνεια του εδάφους αρχαϊκά και ελληνιστικά μπρούτζινα αντικείμενα και ρωμαϊκά νομίσματα.

Στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ105), το 1583, αναφέρονται οι οικισμοί Αλογόσπηλιο, Γαϊτανού και Σκαφίντια, τοπωνύμια τα οποία σήμερα σώζονται ως συνοικίες του χωριού. Η παλαιότερη μνεία στην ονομασία Τζερμιάδω γίνεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα, ο οποίος το αναφέρει το 1630 ως Zermiades, και το οποίο ήταν το μεγαλύτερο χωριό της επαρχίας. Το όνομα Τζερμιάδο θεωρεί ο Στέργιος Σπανάκης ότι προέρχεται από το επώνυμο των πρώτων οικιστών του χωριού, των Τζερμιάδων. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Cermyado. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, απεγράφησαν 100 χριστιανικές οικογένειες. Κατά την επανάσταση του 1866, το 1867, οι Τούρκοι είχαν περικυκλώσει τον Κόρακα στο Τζερμιάδων και στη μάχη που ακολούθησε, καταστράφηκε και το Τζερμιάδων.

Το 1879 δημιουργήθηκε ο δήμος Τζερμιάδου (Πέρα Δήμος) με έδρα τον ομώνυμο οικισμό, που περιλάμβανε τα μισά χωριά του Οροπεδίου από Πινακιανό έως Άγιο Κωνσταντίνο, ενώ τα υπόλοιπα χωριά από τον Άγιο Γεώργιο έως Κάτω Μετόχι αποτέλεσαν τον Πόδε Δήμο. Έως τότε πρωτεύουσα του Οροπεδίου Λασιθίου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν το Μέσα Λασίθι. Στην απογραφή του 1881, είχε 894 χριστιανούς κατοίκους και 4 Τούρκους, οι οποίοι ήταν οι φοροεισπράκτορες.

Μαρμακέτω

Το Μαρμακέτω (ή αλλιώς Μαρμακέτων ή Μαρμακέτο) είναι ένα μικρό χωριό που βρίσκεται στις ανατολικές πλευρές του Οροπεδίου Λασιθίου, σε υψόμετρο 890m, στους πρόποδες του λόφου Φακιδιά. Στην κοινότητα του Μαρμακέτου ανήκει και ο οικισμός Φαρσάρω. Παρά το μικρό του μέγεθος, αυτό το μέρος έχει πολλά πράγματα για τα οποία αξίζει να αναφερθεί.

Το Φαρσάρο (Τοπική Κοινότητα Μαρμακέτου) ανήκει στον δήμο Οροπεδίου Λασιθίου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα,“Καλλικράτης”.

Ιστορικά Στοιχεία

Οι περισσότεροι γνωρίζουν το Μαρμακέτω ως το χωριό του Καπετάν Καζάνη, του μεγάλου και λησμονημένου από την πολιτεία οπλαρχηγού της Ελληνικής Επανάστασης . Ωστόσο, το Μαρμακέτω έχει να πει κι άλλα πολλά στον επισκέπτη. Εκτός από το θαύμα με τις ξερές βιόλες της λαμπρής που ξανανθίζουν κατά τη διάρκεια του Ευαγγελίου στις 8 Μαΐου (του Άη Γιαννιού του Θεολόγου), στο χωριό αυτό έλαβε χώρα και η δεύτερη μεγαλύτερη μάχη της Κρήτης μετά του Αρκαδίου κατά την περίοδο των Ελληνικών Επαναστάσεων, η Γιγαντομαχία του Λασιθίου, προς τιμήν της οποίας μετονομάστηκε ο τότε Νομός Σητείας σε Νομό Λασιθίου. Άλλωστε, πολλές είναι οι φορές που οι Τούρκοι κατέκαψαν το χωριό κυρίως για την επαναστατική δράση της κοντινής Μονής Κρουσταλλένιας. Επίσης, δίπλα στο χωριό υπάρχει το Σπήλαιο της Τραπέζας ή Κρόνιο, που μαζί με το Δικταίον Άντρο ,στο Ψυχρό, αποτέλεσαν τους σπουδαιότερους χώρους λατρείας του Δία στο Λασίθι.